Rozdzielność majątkowa

Najważniejsze informacje:

• Rozdzielność majątkowa polega na oddzieleniu majątku małżonków, co może chronić przed odpowiedzialnością za długi współmałżonka. 
• Umowa rozdzielności majątkowej może być zawarta przed ślubem lub w trakcie małżeństwa, ale wymaga aktu notarialnego. 
• Rozdzielność majątkowa nie wpływa na dziedziczenie ustawowe po współmałżonku.

Zawarcie związku małżeńskiego wiąże się z koniecznością podjęcia szeregu niezwykle ważnych decyzji. Wśród nich znaleźć można również kwestię intercyzy Nie każda para decyduje się na wspólność majątkową. Dla wielu z nich niezwykle ważne jest, aby ustanowiona była rozdzielność majątkowa. W określonych sytuacjach jest to działanie wręcz wskazane, szczególnie gdyby oboje małżonków prowadzi działalność gospodarczą. Oczywiście, jeśli decyzja taka nie zostanie podjęta, domyślnie obowiązywać będzie wspólność. Oznacza to, że jeśli interesować nas będzie rozdzielność majątkowa po ślubie, konieczne będzie podjęcie odpowiednich kroków w celu jej ustanowienia. Dlatego też wcześniej warto się dowiedzieć, co trzeba zrobić, żeby w małżeństwie obowiązywała rozdzielność majątkową.

Czym jest rozdzielność majątkowa?

Idea rozdzielności majątkowej opiera się przede wszystkim na tym, że każdy ze współmałżonków w pełni samodzielnie odpowiada za swój majątek, samodzielnie nim zarządzając. Jest to rozwiązanie, w którym każdy ze współmałżonków posiada m. in. własne konto bankowe. O wiele istotniejsze jest jednak to, że rozdzielność majątkowa zabezpiecza nas przed długami współmałżonka. Co więcej, wprowadzenie jej jest możliwe w wyniku kilku działań. Może przybrać ona formę umowy zawartej między małżonkami, może też być ustanowiona orzeczeniem sądu. Sąd może ustanowić rozdzielność majątkową na wniosek jednego z małżonków, o ile istnieją  ważne powody, przemawiające za zniesieniem wspólności. Za takie ważne powody uznaje się przede wszystkim sytuacje, które zagrażają dobru rodziny oraz naruszają lub poważnie zagrażają naruszeniu interesu majątkowego jednego z małżonków. Każda sytuacja jest rozpatrywana indywidualnie i umożliwia sądowi podjęcie odpowiednich kroków. Istnieje również rozwiązanie, w którym rozdzielność majątkowa jest ustanawiana z mocy prawa –  w przypadku separacji, ogłoszenia upadłości lub ubezwłasnowolnienia jednego z małżonków. 

Rozdzielność majątkowa a rozwód

W przypadku procesu sądowego każdy z małżonków może żądać ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej. Wiele osób zastanawia się, czy istnieje przeszkoda, jeśli wnioskujemy o rozdzielność majątkową w trakcie trwającej sprawy rozwodowej (np. po złożeniu pozwu o rozwód). Jak się okazuje, nie stanowi to problemu – można wnieść pozew o ustanowienie rozdzielności majątkowej. Co więcej, jeśli sytuacja jest niezwykle wyjątkowa, specyficzna (np. współmałżonek zaciągnął znaczne długi, o istnieniu których nie mieliśmy pojęcia), drogą sądową można uznać rozdzielność majątkową z datą wsteczną. Rozwiązanie to jednak nie jest powszechnie stosowane, więc strona wnioskująca musi bardzo dobrze umotywować swoją prośbę.

Rozdzielność majątkowa w trakcie małżeństwa

Osoby zamierzające zawrzeć związek małżeński stają zwykle przed wyjątkowo trudnym dylematem. Wiele osób uważa, że rozdzielność majątkowa będzie najlepszym rozwiązaniem, ale chciałaby wspólnie wziąć kredyt na wesele. Jest to zrozumiałe, biorąc pod uwagę, że wesele to wspólne przedsięwzięcie obojga przyszłych małżonków. Częściej poruszaną kwestią jest jednak niezwykle ważny z perspektywy wspólnej przyszłości kredyt na mieszkanie. Okazuje się, że ustanowienie rozdzielności majątkowej nie stanowi przeszkody w staraniu się o wspólne zaciągnięcie kredytów. W tej sytuacji wystarczy uzupełnić odpowiednią dokumentację i pomimo braku wspólności majątkowej, kredyt hipoteczny będzie mógł być wzięty wspólnie. Tacy małżonkowie są traktowani przez bank trochę jak wspólnicy spółki, co oznacza, że dowolnie można rozłożyć ich odpowiedzialność za raty kredytu – jeden małżonek może spłacać wyższą część raty, niż drugi (co oznacza, że jego udział w mieszkaniu również będzie większy).

Długi małżonka a rozdzielność majątkowa

Niejednokrotnie może się zdarzyć sytuacja, w której wierzyciel chce odzyskać swoją wierzytelność (np. określoną kwotę pieniędzy) od jednego ze współmałżonków, ale nie jest w stanie tego zrobić, ze względu na istniejącą wspólność majątkową (nie może zaspokoić się z majątku wspólnego, a majątek osobisty tego małżonka jest niewystarczający do pokrycia całości zadłużenia). Wówczas taki wierzyciel może złożyć do sądu wniosek o ustanowienie rozdzielności majątkowej, o ile uprawdopodobni, że nie jest w stanie odzyskać swojej wierzytelności w inny sposób, jak tylko przez ustanowienie rozdzielności majątkowej. Sąd nie zawsze zgodzi się na to rozwiązanie. Ustanowienie rozdzielności majątkowej będzie możliwe w sytuacji, kiedy współmałżonek nie wiedział lub nie było zgody ze strony współmałżonka na zaciągnięcie zobowiązania (a między małżonkami obowiązywała wspólność majątkową). Jeśli sąd wyrazi zgodę i ustanowiona zostanie rozdzielność majątkowa w trakcie trwania małżeństwa, to komornik będzie mógł zająć część majątku „przypadającego” na zadłużonego małżonka. 

Inną, jeszcze częściej występującą sytuacją, w której ustanawiana jest rozdzielność majątkowa, jest oczywiście rozwód. Najczęściej, wydając wyrok rozwodowy, sąd orzeka również o kwocie alimentów, które rodzic niemieszkający z dziećmi będzie zobowiązany płacić na utrzymanie pociech. Trzeba pamiętać, że byłemu małżonkowi, na którego został nałożony obowiązek alimentacyjny, grozi więzienie za alimenty jeśli nie reguluje zobowiązań ustanowionych przez sąd. 

Rozdzielność majątkowa u notariusza

Jak zostało wskazane, najpopularniejszą metodą ustanowienia rozdzielności majątkowej jest intercyza, czyli majątkowa umowa małżeńska. Należy pamiętać o tym, że jeśli zdecydujemy się na rozdzielność majątkową, nie możemy własnoręcznie, w domowym zaciszu, stworzyć takiego dokumentu, gdyż nie miałby on mocy prawnej (nie byłby wiążący). W takim przypadku formalnie wciąż obowiązywałaby wspólność majątkową. Dlatego dla ważności intercyzy umowę taką należy sporządzić w formie aktu notarialnego, co oznacza, że trzeba ją zawrzeć u notariusza. Ile kosztuje rozdzielność majątkowa? Nie można jednoznacznie wskazać określonej kwoty. Od czynności dokonywanych u notariusza, pobierana jest taksa notarialna, a maksymalne wysokości taksy notarialnej (w zależności od rodzaju czynności przeprowadzanych przez notariusza) reguluje rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości. Ile więc zapłacimy, jeśli interesuje nas rozdzielność majątkowa? Musimy liczyć się z kosztem intercyzy w wysokości około 600 złotych, na co składa 400 zł taksy notarialnej i 23% podatku VAT. Kwota ta nie obejmuje kosztów wypisów. Tańszym rozwiązaniem jest ustanowienie rozdzielności majątkowej na drodze sądowej. Sądowe zniesienie wspólności jest tańszym rozwiązaniem, ale trzeba liczyć się z tym, że cały proces będzie trwał dłużej niż wówczas, gdy udamy się do notariusza.

Rozdzielność majątkowa z wyrównaniem dorobków

Wśród możliwości, które dostępne są dla przyszłych (lub obecnych) małżonków, znajduje się również rozdzielność majątkowa z wyrównaniem dorobków. Jest to sytuacja, w której w małżeństwie nie ma majątku wspólnego – są jedynie dwa, odrębne majątki osobiste każdego ze współmałżonków. W trakcie trwania małżeństwa mąż i żona powiększają swoje majątki i odrębnie nimi dysponują. Jednak w razie zakończenia małżeństwa (najczęściej w drodze rozwodu), dochodzi do tzw. wyrównania dorobków. Co to oznacza? Przez dorobek rozumie się powiększenie wartości majątku osobistego, jakie miało miejsce od momentu zawarcia umowy aż do zakończenia małżeństwa. Z chwilą zakończenia małżeństwa, najczęściej więc z chwilą rozwodu, dochodzi do wyrównania dorobków między małżonkami. Innymi słowy to, co każdy z nich wypracował w trakcie trwania małżeństwa (dorobek każdego małżonka) sumuje się i dzieli się po równo między oboje małżonków. Dzięki temu unikamy tak charakterystycznej dla intercyzy obawy, że małżonek nam nie ufa i chce pracować tylko na swoją korzyść. Dzięki wyrównaniu dorobków wszystko to, co wypracuje się w trakcie trwania małżeństwa, podzieli się „na pół”. Jednocześnie rozdzielność majątkowa z wyrównaniem dorobków uchroni nas od odpowiedzialności za zobowiązania współmałżonka, np. za zaciągnięte długi, o których istnieniu nie wiedzieliśmy.

Źródło:

https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19640090059/U/D19640059Lj.pdf