Urlop na żądanie

Jako pracownicy etatowi mamy możliwość zaciągnięcia różnego rodzaju urlopów. Najpopularniejszy jest oczywiście standardowy urlop wypoczynkowy, o który ubiegamy się z reguły wtedy, gdy chcemy wyjechać na wakacje. Warto jednak wiedzieć, że oprócz tego klasycznego rozwiązania, przysługują nam również inne tego typu wolne dni, np. urlop na żądanie. Ile dni jest możliwe do uzyskania w jego ramach? Czy pracodawca może odmówić urlopu na żądanie z jakiegoś powodu? Sprawdź wszystkie niezbędne przepisy, określające tę kwestię i dowiedz się, jak złożyć wniosek o urlop na żądanie. 

Czym jest urlop na żądanie?

Co to jest urlop na żądanie? Jakie dokładnie przepisy regulują kwestię, jaką jest urlop na żądanie? Kodeks pracy zawiera szczegółowo określone zasady, którymi warto się kierować, chcąc skorzystać z możliwości tego typu urlopu. Chodzi przede wszystkim o artykuł 167 (2). 

Przepis ten mówi, że pracodawca jest zobowiązany udzielić urlopu na żądanie pracownika w terminie określonym przez niego. Ile jest dni urlopu na żądanie? Pracodawca może przyznać nie więcej niż 4 dni w każdym roku kalendarzowym. Co ważne dla pracowników, urlop na żądanie należy zgłosić pracodawcy najpóźniej w dniu, w którym chce się owy rozpocząć. Nie jest więc konieczne złożenie prośby długo wcześniej, z czym mamy np. do czynienia, chcąc skorzystać z urlopu wypoczynkowego w czasie wakacji czy ferii. 

Ile urlopu na żądanie przy pracy w kilku firmach? 

Nie są to jedyne zasady, które są istotne w kontekście chęci wzięcia urlopu na żądanie. Pozostaje jeszcze kwestia, ile dni urlopu na żądanie można wziąć, w zależności od liczby pracodawców. Wiele osób mylnie przyjmuje, że przykładowo pracując w dwóch firmach, przysługuje im 8 dni w roku urlopu na żądanie. Nie jest to jednak prawda. Urlop na żądanie można wziąć maksymalnie na 4 dni w roku kalendarzowym, niezależnie od liczby pracodawców, z którymi pozostajemy w stosunku pracy.

Czy urlop na żądanie przepada? 

Ważna jest także kwestia tego, czy niewykorzystane dni takiego urlopu przechodzą na kolejny rok. Wiele osób zastanawia się, ile przysługuje urlopu na żądanie w kolejnym roku, jeśli w poprzednim roku kalendarzowym nie wykorzystano go wcale lub w części. Przepisy Kodeksu pracy nie przewidują tego typu okoliczności. Oznacza to, że urlop na żądanie nie „przechodzi” na kolejny rok. Przy rozpoczęciu nowego roku kalendarzowego, przysługują nam automatycznie 4 dni do wykorzystania do końca grudnia. Podsumowując, niewykorzystany urlop na żądanie przepada. 

Urlop na żądanie a urlop wypoczynkowy

Warto poznać różnice wynikające z różnych typów urlopów. Co ważne, urlop na żądanie jest też urlopem wypoczynkowym, jednak różni się od tego standardowego, który z reguły bierzemy w celach wyjazdu na wakacje. Jeśli chodzi o ten klasyczny, przysługuje on pracownikowi z odpowiednim wyprzedzeniem. Najczęściej planujemy go kilka miesięcy wcześniej, aby ustalić odpowiadający obu stronom termin i zaplanować wyjazd. Z kolei urlop na żądanie może być wzięty niemal od ręki. Należy zgłosić taka chęć maksymalnie w dniu, w którym chcemy go rozpocząć. 

4 dni przysługującego urlopu na żądanie wlicza się jednak do urlopu wypoczynkowego. Co to oznacza w praktyce? Jeśli przysługuje Ci 26 dni urlopu, które już wykorzystałeś, wyklucza to z możliwości zaciągnięcia urlopu na żądanie. Z kolei, jeśli chcesz pozostawić sobie taką opcję w razie nagłych konieczności, lepiej jest wykorzystać 22 dni standardowego urlopu, by móc wziąć później urlop na żądanie, gdy będziesz tego potrzebować. 

Ile razy można wziąć urlop na żądanie? 

Już wiesz, ile dni urlopu na żądanie przysługuje Ci w ciągu roku kalendarzowego. Możesz wziąć maksymalnie 4 dni, z czego wszystkie te dni nie muszą następować po sobie. Urlop na żądanie weźmiesz nawet wtedy, kiedy chcesz jednego dnia nie stawić się w pracy z powodu nagłego wypadku. Wówczas będą przysługiwać Ci pozostałe 3 dni, które wykorzystasz 3 razy po jednym dniu lub raz (3 dni z rzędu). To od Ciebie i pracodawcy zależy, jak urlop na żądanie zostanie przyznany, w jakich okolicznościach oraz terminach.

Urlop na żądanie powód

A czy koniecznie musisz podać powód urlopu na żądanie, składając wniosek do pracodawcy? Wiele osób uważa, że bez tego pracodawca nie udzieli takiego urlopu. Oczywiście może się tak zdarzyć, bo nie jest on zobowiązany do zgody przyznania Ci wolnego w dniach, które wskazałeś. Nie jest jednak konieczne podanie powodu, dlaczego chcesz taki urlop wziąć, patrząc na tę kwestię pod względem obowiązujących przepisów prawnych. 

Może jednak zdarzyć się, że w razie nagłego zgłoszenia chęci urlopu na żądanie, pracodawca zapyta Cię o uzasadnienie. Wówczas prawdopodobnie będziesz musiał wskazać powód, dla którego chcesz znienacka wziąć dzień wolny. 

Urlop na żądanie a odmowa

Czy pracodawca może odmówić urlopu na żądanie? Mimo tego, że Kodeks pracy jasno określa przysługujące każdemu pracownikowi 4 dni urlopu na żądanie, możesz spotkać się z odmową ze strony pracodawcy. W kwestii tej zastosowanie mają takie same przepisy, z jakimi masz do czynienia, gdy chcesz, by przyznano Ci standardowy urlop wypoczynkowy. Pracodawca bowiem może odmówić wzięcia takiego urlopu. Kiedy może się to stać? Czy musi być podany konkretny powód? Urlop na żądanie może zostać Ci odmówiony wówczas gdy Twoja obecność w pracy w danym terminie będzie niezbędna. Jest to także uzasadnione, gdy nie może zastąpić Cię i przejąć Twoich obowiązków inna osoba, która posiadaj odpowiednie kompetencje. 

Powyższe kwestie są podparte wyrokami sądu, które jasno wskazują, że potrzeba wzięcia urlopu na żądanie jest niżej w hierarchii niż potrzeba pracodawcy. Chodzi oczywiście o sytuacje, gdy w firmie nie ma innych osób, które mogłyby być decyzyjne w sprawach, którymi się zajmujesz, i ich przejąć. Jest to najczęstszy powód, dla którego urlop na żądanie zostaje odmówiony. Niekiedy zdarza się też odmowa urlopu na żądanie, gdy zgłosisz taką chęć na ostatnią chwilę. 

Urlop na żądanie orzecznictwo sądu najwyższego:

Wyrok z 16 września 2008 r. (II PK 26/08)

“W ocenie Sądu Najwyższego, nie istnieją żadne racjonalne argumenty dla uzasadnienia stanowiska, że zawartemu w art. 167(2)k.p. pojęciu „udzielić urlopu” należy nadawać jakieś inne znaczenie normatywne, a w szczególności, że do wykorzystania tego urlopu uprawnia pracownika samo złożenie wniosku, będącego żądaniem w rozumieniu art. 167(2)k.p. Pracownik nie może zatem rozpocząć urlopu „na żądanie”, dopóki pracodawca nie wyrazi na to zgody, czyli nie udzieli mu takiego urlopu.”

Kiedy zgłosić najlepiej urlop na żądanie?

Istnieją sytuacje, gdy wydarzy się coś nagłego, co wymaga od nas wzięcia pilnie kilku dni wolnego. Wówczas wiadome jest, że zgłoszenie urlopu na żądanie odpowiednio wcześniej jest wręcz niemożliwe. Jeśli jednak planujesz złożyć wniosek o tego typu urlop, lepiej jest zrobić to tydzień czy chociażby kilka dni przed jego rozpoczęciem. Z pewnością będzie to mile widziane u pracodawcy, zwłaszcza jeśli nie pracujesz w danej firmie długo. Zgłaszając urlop na żądanie dzień przed czy w dniu, w którym chcesz na niego przejść, minimalizujesz swoje szanse na uzyskanie wolnego. Właśnie takie sytuacje są najczęściej powodem odmowy. Zdarza się, że w danym okresie nie ma Cię kto zastąpić lub jest za późno, aby natychmiast przekazać Twoje obowiązki innym pracownikom. Wówczas może nastąpić brak zgody na urlop na żądanie ze strony pracodawcy. 

Bezpłatny czy nie?

Czy urlop na żądanie jest płatny? To podstawowe pytanie, które zadają sobie zwłaszcza nowi pracownicy. Wiesz już, że urlop na żądanie to podrodzaj urlopu wypoczynkowego, który wlicza się do standardowej puli dni do wykorzystania w jego ramach. „Zwykły” urlop wypoczynkowy jest płatny w 100%. Oznacza to, że również ten wzięty na żądanie wiąże się z pełnym wynagrodzeniem. Nie jest to więc urlop bezpłatny. Otrzymasz za wolne dni zapłatę, tak jak przysługuje Ci, gdy bierzesz dni wolne w celu wyjazdu na wakacje czy odpoczynku w domu. 

Urlop na żądanie wzór

Wniosek o urlop na żądanie możesz złożyć w kilku formach, co jest zależne od tego, jakie zasady obowiązują w Twojej firmie. Niektórzy pracodawcy uznają wyłącznie wniosek w formie papierowej, dlatego warto najpierw dowiedzieć się, jakie praktyki są stosowane w zakładzie, w którym pracujesz. Coraz częściej jednak zdarza się, że podanie o urlop na żądanie jest akceptowane również w wersji elektronicznej.

Wówczas najczęściej wysyła się taką prośbę mailowo. Jeśli nie masz takiej możliwości, bo np. z powodu nagłej sytuacji nie masz dostępu do komputera, możesz sms-owo zgłosić urlop na żądanie. Wzór sms przykładowo może wyglądać w ten sposób: Zwracam się z prośbą o udzielenie urlopu na żądanie w terminie (lub w dniu X). Możesz podać powód albo napisać ogólnie „Z powodu nagłych spraw prywatnych”. W takiej prośbie powinien znaleźć się również Twój podpis. Pamiętaj, aby w podaniu określić ilość urlopu na żądanie, jeśli chcesz wziąć kilka dni wolnego.

Podanie o urlop na żądanie można złożyć także ustnie. Przepisy nie określają konieczności napisania go w formie pisemnej. To, jaka wersja będzie niezbędna, jest zależne od pracodawcy. Możliwe jest złożenie takiej prośby telefonicznie podczas rozmowy lub stawiając się osobiście na spotkaniu z szefem. Niektórzy pracownicy wysyłają ją listem poleconym, jednak obecnie coraz częściej się od tego odchodzi. 

Co powiedzieć pracodawcy?

Jeśli nie chcesz podawać powodu, z jakiego chcesz wziąć taki urlop, nie jesteś do tego zobligowany, patrząc na obowiązujące przepisy. Może jednak zdarzyć się, że bez uzasadnienia nie otrzymasz urlopu od ręki, jeśli chcesz wziąć wolne „na już”. W takich sytuacjach pracodawca może zapytać Cię o powód urlopu na żądanie. 

Jak poprosić o urlop na żądanie, aby otrzymać go bez przeszkód? Pamiętaj, że podanie musi być złożone w formie pisemnej. Możesz porozmawiać o chęci takiego urlopu z pracodawcą odpowiednio wcześniej. Umożliwi Ci to „dogadanie się” z terminem, który Cię interesuje, bez przeszkód o odmowę. Pamiętaj jednak o kwestii tego, jak zgłosić urlop na żądanie prawidłowo.  Konieczne będzie złożenie pisemnej prośby w formie papierowej lub elektronicznej. 

Czy można samemu iść na urlop na żądanie?

Niektórzy uważają, że samo „żądanie” urlopu jest wystarczające, aby otrzymać dni wolne we wskazanym terminie. Z zasady urlop na żądanie przysługuje wedle przepisów każdemu zatrudnionemu na umowę o pracę. Ważne jednak jest to, że Twoje prawo do urlopu nie jest automatyczne. Nie możesz więc zgłosić pracodawcy takiej chęci i po prostu nie przyjść do pracy. Do udzielenia urlopu na żądanie legalnie potrzebna jest jego zgoda. Na to wskazuje między innymi orzecznictwo Sądu Najwyższego z 26 stycznia 2005 roku, które jasno mówi, że pracownik nie może sam sobie udzielić urlopu na żądanie. 

Urlop na żądanie na okresie próbnym

Ile dni urlopu na żądanie przysługuje pracownikowi, który jest na okresie próbnym? I czy taki pracownik może w ogóle skorzystać z takiej formy urlopu wypoczynkowego? 

Kwestię tę określają te same przepisy, które obowiązują również w przypadku stałego zatrudnienia. Jeśli pozostajesz w stosunku pracy na pół etatu lub jesteś jeszcze na okresie próbnym, możesz wziąć urlop na żądanie. Okres próbny umożliwia Ci wzięcie tyle samo dni wolnego co u pracownika pełnoetatowego. 

Możesz więc wziąć 4 dni urlopu na żądanie w ciągu roku kalendarzowego tak jak w pozostałych przypadkach. Nie jest wskazane jednak ubieganie się o urlop na żądanie w pierwszym miesiącu pracy,  jeśli nie masz ku temu ważnych powodów. Zbyt częste prośby o wolne dni od nowego pracownika nie spotykają się z dobrym odbiorem u pracodawców. 

Urlop na żądanie w sobotę

Czy można wziąć urlop na żądanie w sobotę? To zależy. Chodzi przede wszystkim o dni, w których pracujesz. Jeśli sobota jest dla Ciebie dniem pracy, możesz tego dnia wziąć urlop na żądanie. Z kolei, gdy pracujesz tylko od poniedziałku do piątku, nie ma takiej możliwości, bo są to dla Ciebie wolne dni, byłoby to więc pozbawione sensu i niemożliwe. Te same zasady dotyczą niedzieli, która jest dla pracownika dniem pracującym. 

Umowa cywilnoprawna a urlop na żądanie 

A co u pracowników nieetatowych, których obowiązuje np. umowa zlecenie? Urlop na żądanie w tym przypadku nie przysługuje. Taki urlop jest możliwy do wzięcia wyłącznie przez osoby, które są zatrudnione na podstawie umowy o pracę. Nie można wziąć także standardowego urlopu wypoczynkowego. Zleceniobiorcy nie są objęci takimi przepisami. Możliwe jest jednak pójście na zwolnienie lekarskie, jeśli płacisz ubezpieczenie chorobowe. Taka możliwość z kolei nie obejmuje osób pracujących na umowę o dzieło. 

Urlop na żądanie na wypowiedzeniu

Osoba będąca na wypowiedzeniu wedle prawa może skorzystać z urlopu na żądanie. Jest to możliwe wyłącznie wtedy, kiedy nie wykorzystała puli przysługujących jej wolnych dni w ramach urlopu wypoczynkowego. Jednak to, czy urlop na żądanie otrzymasz podczas okresu wypowiedzenia, jest uzależnione tylko od woli Twojego pracodawcy. Może on odmówić udzielenia Ci urlopu na żądanie w tym terminie. 

Art. 167 Kodeksu pracy mówi, że: 

„W okresie wypowiedzenie umowy o pracę pracownik jest obowiązany wykorzystać przysługujący mu urlop, jeżeli w tym okresie pracodawca udzieli mu urlopu. W takim przypadku wymiar udzielonego urlopu, z wyłączeniem urlopu zaległego, nie może przekraczać wymiaru wynikającego z przepisów art. 155.”. 

Urlop na żądanie a premia

Nie ma żadnego powiązania między premią a wzięciem urlopu na żądanie. Jeśli pracodawca przyznał Ci taki urlop, a Ty wywiązujesz się ze swoich obowiązków i pod względem kryteriów jakościowych nabyłeś prawo do premii, nie może z tego powodu zostać Ci ono odebrane. Pamiętaj jednak, że premia uznaniowa to nic innego jak swego rodzaju nagroda, która może, ale nie musi zostać przyznana. Premia ta wynika z decyzji pracodawcy. 

Jeśli jednak premia nie jest uznaniowa, a regulaminowa, należy przyjrzeć się zasadom, jakimi jest objęte jej przyznawanie. Może zdarzyć się, że w regulaminie zawarto wzmiankę o zmniejszeniu premii z powodu nieobecności lub wręcz przeciwnie: o wypłacie premii w całości pomimo dni wolnych na żądanie. Tego typu zapisy mogą widnieć również w podpisanej umowie o pracę. 

Urlop na żądanie w świadectwie pracy

Patrząc na wzór świadectwa pracy, można łatwo zauważyć, że dokument ten zawiera odpowiednią rubrykę określająca wykorzystanie urlopu na żądanie. W niej konieczne jest podanie przez pracodawcę, czy przysługujące Tobie dni zostały wykorzystane w pełni. Jeśli więc wziąłeś część dni w ramach urlopu na żądanie (np. 2 dni, a 2 zostały niewykorzystane), taka informacja musi znaleźć się w odpowiednim miejscu w świadectwie pracy. Należy wskazać wyłącznie liczbę tych dni, nie jest konieczne podawanie godzin. 

Podsumowanie

Urlop na żądanie, kiedy przysługuje i komu?:

• 4 dni na każdy rok kalendarzowy;
• Dni niewykorzystane w ramach urlopu na żądanie nie przechodzą na kolejny rok;
• Urlop na żądanie przysługuje wyłącznie osobom zatrudnionym na umowę o pracę;
• Możesz wziąć urlop na żądanie, gdy pracujesz na niepełny etat lub jesteś na okresie próbnym;
• Urlop na żądanie przysługuje Ci nawet jeśli trwa okres wypowiedzenia;
• Nie dostaniesz urlopu na żądanie, pracując na umowę cywilnoprawną, np. zlecenie;
• Wniosek o urlop na żądanie należy złożyć pisemne — elektronicznie lub w formie papierowej. Niektórzy akceptują prośbę SMS. 
• Chcę wziąć urlop na żądanie. Jak napisać wniosek? Z reguły nie jest konieczne składanie skomplikowanych formularzy. Wielu pracodawców zaakceptuje nawet krótką prośbę mailową. Warto zawrzeć w niej sformułowanie „Zwracam się z prośbą o udzielenie urlopu na żądanie w dniu (lub w dniach) XX”. Możesz podać powód, ale nie jest to konieczne. 
• Kiedy pracodawca może odmówić urlopu na żądanie? Na przykład, gdy nie ma w firmie osoby, która mogłyby przejąć Twoje obowiązki, a Twoja obecność w zakładzie w danym terminie jest konieczna. 
• Kiedy można wziąć urlop na żądanie? Jeśli nie wykorzystałeś pełnej puli urlopu wypoczynkowego. Z reguły są to nagłe przypadki, gdy pilnie potrzebujesz dnia wolnego. 
• Urlop na żądanie, płatny czy nie? Jest to podrodzaj urlopu wypoczynkowego, więc biorąc dni w ramach takiego urlopu, otrzymasz pełne wynagrodzenie. 
• Czy urlop na żądanie jest zależny od wykonywanego zawodu? Nie. Niezależnie od tego, w jakim zawodzie pracujesz, jeśli jesteś zatrudniony na etat, przysługują Ci wolne dni w ramach takiego urlopu wypoczynkowego. Te same zasady określają urlop na żądanie nauczyciela, lekarza, pracownika fizycznego, czy osoby pracującej w jakikolwiek inny sposób.