Kim jest wierzyciel?

Finanse i prawo to zagadnienia, które tworzą bardzo skomplikowany, regulowany wieloma przepisami świat. Pojęcie wierzyciela często pojawia się w przypadku różnych dziedzin życia w wielu kontekstach – przy umowach kredytowych, na sprawach sądowych czy nawet w przypadku codziennych transakcji biznesowych. Choć termin ten dla wielu osób może wydawać się znajomy, nie wszyscy zdają sobie sprawę z pełnego zakresu praw, obowiązków czy funkcji, jakie ma wierzyciel. Zagłębiamy się w temat, kim dokładnie są wierzyciele. Jakie prawa i obowiązki wierzyciela wynikają w zależności od sprawy, czym jest postępowanie egzekucyjne oraz współpraca wierzyciela i komornika? Sprawdź wszystkie niezbędne w tej kwestii szczegóły. 

Rodzaje wierzycieli

Wierzytelność to termin określony w Trzeciej Księdze Kodeksu Cywilnego, jako rodzaj zobowiązania. Jest ono zaciągane w sytuacji, gdy nabywamy dany produkt lub usługę, natomiast płatność chcemy odroczyć w czasie. W Kodeksie Cywilnym znaleźć można również pojęcia powiązane z tym terminem, mianowicie: dłużnik i wierzyciel. Przykładowo, w sytuacji zaciągnięcia kredytu w banku, stajemy się dłużnikami tej instytucji, z kolei sam bank zostaje naszym wierzycielem. Wówczas powstaje pewna relacja między klientem, czyli dłużnikiem banku, a bankiem, czyli wierzycielem danego klienta.

Co ważne, wierzycielem może być osoba fizyczna, przedsiębiorca, instytucja, mała i duża firma. Osoba lub podmiot stający się wierzycielem w jakiejś sprawie zyskuje prawo do dochodzenia swoich należności. Dłużnik z kolei zobowiązany jest do spłaty wszelkich zobowiązań względem wierzyciela. Wszystkie terminy spłaty oraz inne obowiązki dłużnika określone muszą zostać w umowie, jaką obie te strony między sobą zawarły.

Wierzyciel kto to? To określenie ogólne, które dotyczy wszystkich osób lub podmiotów, którym należy się spełnienie określonego świadczenia przez dłużnika. 

W zależności od rodzaju świadczeń, wyróżnić można tutaj cztery główne rodzaje wierzycieli:

• Wierzyciel osobisty – jest to jeden z najczęściej spotykanych wierzycieli. Termin ten zarezerwowany jest dla osób lub instytucji, które uprawnione zostały do spełnienia świadczenia mającego charakter nie tylko rzeczowy, ale również majątku osobistego dłużnika, czyli np. jego pensji, zasiłku chorobowego czy też emerytury, które wpływają na konto dłużnika.
• Wierzyciel rzeczowy – w tym przypadku zabezpieczeniem wierzytelności jest wyłącznie dana ruchomość dłużnika. Może to być np. samochód czy różnego rodzaju maszyny i inne tego typu ruchomości. W takiej sytuacji wierzyciel rzeczowy ma zawsze pierwszeństwo do spieniężenia danej ruchomości przed wierzycielem osobistym. 
• Wierzyciel alimentacyjny – jest to osoba, na rzecz której zasądzone zostały alimenty. Według obowiązującego prawa, wierzyciel alimentacyjny ma zawsze pierwszeństwo względem innych wierzycieli do zaspokajania danego świadczenia. Ponadto wierzytelność alimentacyjna jest niezbywalna, co oznacza, że nie można jej przenieść na kogoś innego. 
• Wierzyciel hipoteczny – jest to podmiot, który uprawniony jest do egzekwowania wszelkich świadczeń od dłużnika z tytułu zabezpieczenia względem jego nieruchomości. Zabezpieczeniem w tym przypadku z zasady jest nieruchomość dłużnika, która objęta została wpisem hipotecznym. Z tego rodzaju wierzytelnością zazwyczaj spotykamy się podczas podpisywania umowy o kredyt hipoteczny w banku. Po spłacie całego zobowiązania musi nastąpić zgoda wierzyciela na wykreślenie hipoteki z księgi wieczystej.

Można wyróżnić również takie terminy jak wierzyciel pierwotny i wierzyciel wtórny. Odnoszą się one do podmiotów, które zdecydowały się na zawarcie między sobą sprzedaży długów i jest to tzw. cesja wierzytelności. W takim przypadku wierzyciel wtórny jest kupującym a pierwotny sprzedającym dług. W polskich przepisach można również spotkać się z terminem wierzyciel wekslowy.

Prawa wierzyciela

Wierzyciel, po zawarciu umowy czyniącej go wierzycielem, nabywa wiele praw oraz obowiązków, jakie musi spełnić. 

Do najważniejszych praw wierzyciela zaliczyć można m.in. prawo do:

• Żądania od dłużnika spełnienia określonych świadczeń;
• Doliczania odsetek i żądania ich zapłaty;
• Wyboru formy windykacji;
• Wyboru komornika, który będzie prowadził postępowanie egzekucyjne;
• Wybrania sposobu egzekucji świadczeń;
• Informacji o majątku dłużnika;
• Zabezpieczenia roszczenia;
• Podpisania ugody z dłużnikiem.

Mimo tak wielu praw wierzyciel podczas egzekwowania swoich świadczeń musi również stosować się do określonych zasad i przepisów. Nie może on bowiem wchodzić do domu dłużnika bez jego zgody, zajmować ruchomości lub nieruchomości dłużnika, czy też zmuszać go do rozmowy i udzielania określonych informacji np. o jego aktualnej sytuacji życiowej. Bezwzględnie zabronione jest również grożenie dłużnikowi i oczywiście stosowanie wobec niego przemocy. 

Wierzyciel w postępowaniu egzekucyjnym

Postępowanie egzekucyjne to rodzaj sądowego postępowania cywilnego, które swoim zakresem obejmuje wszelkie kwestie związane z egzekucją zobowiązań dłużnika względem wierzyciela. Poprzez złożenie odpowiedniego wniosku do właściwego organu (przykładowo komornika sądowego) wierzyciel uprawniony jest do wszczęcia i prowadzenia postępowania egzekucyjnego względem dłużnika. W niektórych przypadkach organem egzekucyjnym może być również sam sąd.

Wierzyciel w postępowaniu egzekucyjnym jest stroną uprawnioną i dysponentem tego postępowania. Z kolei dłużnik jest w tym postępowaniu stroną zobowiązaną do spełnienia świadczenia kosztem swojego majątku. Egzekucja komornicza z majątku dłużnika może być prowadzona bez jego wiedzy, z zastosowaniem określonych przepisów prawa. Należy więc znać dokładnie prawa wierzyciela w postępowaniu egzekucyjnym. 

Wierzyciel a dłużnik

W polskim systemie prawnym relacje dłużnik a wierzyciel są regulowane przez szereg przepisów, które określają prawa i obowiązki stron wynikające z zobowiązań cywilnoprawnych. Te regulacje mają kluczowe znaczenie zarówno dla funkcjonowania obrotu gospodarczego, jak i dla ochrony praw jednostek, jakimi są wierzyciel i dłużnik.

W relacji wierzyciel dłużnik zachodzi pewnego rodzaju stosunek prawny, który powstaje w momencie zaistnienia danego zobowiązania majątkowego względem wierzyciela. Gdy świadczenie jest wykonalne, określa się je właśnie terminem zobowiązania majątkowego. Jednak w sytuacji, gdy z różnych przyczyn świadczenie to staje się niewykonalne, mówimy już o długu względem wierzyciela.

Większość zobowiązań na linii dłużnik wierzyciel wynika z zawartych między tymi stronami umów. Kodeks cywilny stanowi w tym przypadku, że strony mogą ustalać treść stosunku prawnego w granicach określonych przez prawo oraz reguluje zasady współżycia społecznego. 

Wierzyciel ma prawo żądać od dłużnika wykonania określonej czynności. Najczęściej jest to zapłata określonej sumy pieniężnej, ale może to być również świadczenie niepieniężne. W sytuacji, gdy dłużnik nie wywiązuje się ze swoich zobowiązań, wierzyciel ma prawo rozpocząć postępowanie egzekucyjne. Warto więc znać obowiązki wierzyciela w postępowaniu egzekucyjnym.

Polskie prawo zawiera również przepisy mające na celu ochronę dłużnika przed nadmiernymi lub też nie do końca legalnymi działaniami wierzycieli. Przykładem jest nadużywanie prawa wierzyciela, np. domaganie się zapłaty długu, który został już uregulowany. Ponadto, dłużnik może korzystać z również z różnych form ochrony prawnej. Może to być np. wniesienie zarzutów względem wierzyciela i jego roszczeń majątkowych. 

Wierzyciel a komornik

Wierzyciel to osoba, która pod względem prawnym ma dużo więcej narzędzi i praw do tego, aby skutecznie dochodzić spłaty długu. Jeśli wierzyciel wystąpi na drogę sądową w danej sprawie i sąd wyda wyrok wraz z klauzulą wykonalności, nakazujący dłużnikowi uregulowanie zadłużenia, konieczne może być wszczęcie egzekucji.

Egzekucją natomiast zajmuje się komornik sądowy. Jest to osoba będąca funkcjonariuszem publicznym, która w swojej pracy jest gwarantem wykonalności wyroku sądu. Oznacza to, że komornik w praktyce egzekwuje wskazaną przez sąd kwotę pieniędzy i nie bada przy tym słuszności czy też poprawności istniejącego zobowiązania. Komornik weryfikuje jedynie wniosek pod względem formalnym i przystępuje do czynności egzekucyjnych. Na tym etapie dłużnik ma jeszcze prawo do spłaty zadłużenia lub też negocjowania warunków spłaty, wysyłając np. pismo do komornika. Jednak nie przysługuje mu już prawo do wniesienia zarzutu o braku zadłużenia lub też jego niesłusznym naliczeniu. Możliwe jest również cofnięcie wniosku egzekucyjnego w sytuacji dojścia do porozumienia. Koszty komornicze co do zasady leżą po stronie dłużnika. 

Warto tutaj zaznaczyć, że decydentem postępowania komorniczego jest pierwszy wierzyciel i to właśnie on decyduje m.in. o tym, w jaki sposób dana egzekucja należności będzie realizowania. Komornik z kolei ma prawa i narzędzie do tego, aby korzystając z dopuszczonych przez prawo środków przymusu egzekwować dany dług. Komornik może przykładowo spieniężyć nieruchomości i ruchomości dłużnika na aukcji komorniczej lub też w przypadku napotkania oporu ze strony dłużnika, przeprowadzić egzekucję w asyście policji.

Ugoda z wierzycielem

W szczególnych sytuacjach istnieje możliwość zawarcia ugody między wierzycielem a dłużnikiem. To jakie zapisy znajdą się w tej ugodzie zależy od negocjacji między stronami i tego, na jaki kompromis się zdecydują. Zazwyczaj dla dłużnika tego typu ugoda jest bardzo opłacalna, ponieważ zmienia warunki umowy na bardziej korzystne dla niego. Wierzyciel z kolei np. poprzez zgodę na odroczenie spłaty świadczeń może uzyskać ich pełna spłatę. Jest to więc sytuacja, gdzie obie strony zyskują, mimo że to po stronie wierzyciela konieczne są pewne ustępstwa.

Treść ugody między wierzycielem a dłużnikiem może być dowolna, oczywiście jeśli jest sporządzona przy zachowaniu wszelkich zasad i przepisów obowiązujących w polskim prawie. W praktyce mamy więc tutaj spore możliwości do negocjacji i wypracowania korzystnego kompromisu. 

Zazwyczaj rozwiązania, na jakie decydują się obie strony, dotyczą m.in.:

• odroczenia terminu spłaty,
• umorzenia części zadłużenia,
• rozłożenia spłaty na raty,
• konwekcji wierzytelności na udziały w przedsiębiorstwie dłużnika,
• wycofania wniosku o prowadzenie egzekucji przez komornika.

W przypadku, gdy dłużnik chce zawrzeć ugodę z wierzycielem, musi się do tego odpowiednio przygotować. Konieczne są sensowne propozycje dla wierzyciela i odpowiednio przeprowadzone negocjacje. Ugoda jest zawsze najlepszym rozwiązaniem, gdy z jakichś powodów dłużnik nie może spełnić wcześniej ustalonych warunków spłaty zobowiązania.

Dodatkowe źródła:

https://www.podatki.gov.pl/abc-podatkow/pobor-i-egzekucja/